Uygulamalı Davranış Analizi (ABA – Applied Behavior Analysis), davranış bilimlerine dayalı, kanıta dayalı bir yaklaşımdır. Özellikle özel eğitim ve terapi alanında yaygın olarak kullanılır ama tek kullanım alanı bu değildir. İşte başlıca kullanım yerleri:
1. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) ve Gelişimsel Bozukluklar
• En çok bilinen ve uygulanan alan budur.
• Çocuklara iletişim becerileri, sosyal etkileşim, öz bakım (giyinme, tuvalet, yemek yeme), akademik beceriler öğretilir.
• Problem davranışlar (aşırı öfke, saldırganlık, kendine zarar verme, stereotipik hareketler) azaltılır.
2. Okul ve Eğitim Alanı
• Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda akademik beceri kazandırmak.
• Sınıf içi kurallara uyma, dikkat artırma, grup çalışmasına katılma.
• Öğretmenlerin sınıf yönetiminde kullanabileceği stratejiler.
3. Klinik ve Sağlık Alanı
• Davranışsal bağımlılıklar (ör. sigara, sağlıksız yeme alışkanlıkları) üzerinde davranış değişikliği programları.
• Fobi, kaygı, obsesif-kompulsif bozukluk gibi durumlarda davranışsal müdahaleler.
4. İş ve Kurumsal Alan
• İş yerinde verimliliği artırma, çalışan motivasyonu.
• İstenmeyen davranışların azaltılması, güvenlik kurallarına uyum sağlatma.
• Organizasyonel Davranış Yönetimi (OBM) çerçevesinde performans geliştirme.
5. Gündelik Yaşam Becerileri
• Çocuklarda ve yetişkinlerde öz bakım becerilerini geliştirme.
• Toplum içinde uygun davranışların kazandırılması.
• Sosyal becerilerin öğretilmesi (selam verme, sıra bekleme, sohbet etme).
⸻
Özetle: ABA sadece otizm terapisi için değil; eğitim, klinik psikoloji, sağlık, iş dünyası ve günlük yaşamda davranış değişikliği gereken pek çok alanda kullanılabilir.